Tranh cãi và ảnh hưởng của chính sách thương mại toàn cầu

Chính sách thuế quan quyết liệt mà Tổng thống Mỹ vừa công bố đã gây ra những thay đổi lớn trong cấu trúc thương mại toàn cầu. Tác động địa chính trị và kinh tế của chính sách này còn nhiều điều chưa chắc chắn, gây ra nhiều tranh cãi, với các quan điểm hoàn toàn khác nhau.

Trước khi thảo luận về vấn đề này, chúng ta cần làm rõ tầm quan trọng của thị trường tự do và thương mại toàn cầu. Thương mại bản chất là hành vi tự nguyện giữa hai bên, chỉ xảy ra khi cả hai bên đều cho rằng có thể thu lợi từ đó. Do đó, thương mại không phải là một trò chơi có tổng bằng không. Sự mất cân bằng thương mại giữa các quốc gia tồn tại lâu dài cũng có lý do hợp lý của nó. Chúng tôi cho rằng tất cả các biện pháp thuế quan, bao gồm thuế quan đáp ứng, sẽ gây hại cho tăng trưởng kinh tế toàn cầu và năng suất. Tuy nhiên, vẫn còn những bất đồng lớn về nguyên nhân, cơ chế hoạt động của sự mất cân bằng thương mại quốc tế, cũng như ảnh hưởng của thuế quan đối với dòng vốn. Đây chính là vấn đề mà bài viết này sẽ tập trung thảo luận.

Quan điểm thương mại của Tổng thống

Theo quan điểm của Tổng thống, Mỹ đã bị các đối tác thương mại khai thác nghiêm trọng trong nhiều năm qua, và sự thâm hụt thương mại khổng lồ là bằng chứng rõ ràng. Những thâm hụt thương mại này xuất phát từ các chính sách bảo hộ của các đối tác thương mại chính như Trung Quốc, Liên minh Châu Âu và Nhật Bản. Phương pháp mà Tổng thống sử dụng để tính toán "thuế đáp trả" cho thấy ông cho rằng sự thâm hụt thương mại kéo dài không có lý do chính đáng, hoàn toàn là do bảo hộ gây ra.

Tổng thống cho rằng, các chính sách bảo hộ này chủ yếu bao gồm:

1. Rào cản thuế quan
2. Chính sách quản lý thiên vị các nhà sản xuất trong nước
3. Các nước xuất khẩu lớn như Trung Quốc, Đức và Nhật Bản thao túng đồng nội tệ để giảm giá.

Các chính sách này dẫn đến sự thu hẹp của nền tảng ngành công nghiệp sản xuất của Mỹ, công nhân Mỹ đang đối mặt với tình hình kinh tế nghiêm trọng. Và công nhân Mỹ chính là những người ủng hộ quan điểm chính trị "Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại" của Tổng thống. Tổng thống đã cam kết rằng, thông qua việc thực hiện cạnh tranh công bằng, người tiêu dùng Mỹ sẽ tăng cường mua sắm trong nước, từ đó thúc đẩy sự phục hồi của ngành sản xuất Mỹ và thịnh vượng kinh tế.

Quan điểm về vị thế dự trữ đô la Mỹ

Nhiều người cho rằng, quan điểm của tổng thống về thương mại cho thấy ông không hiểu về kinh tế học. Thực tế, người Mỹ hưởng lợi rất nhiều từ thâm hụt thương mại. Người tiêu dùng Mỹ được hưởng các sản phẩm do lao động giá rẻ từ các khu vực như châu Á, cũng như giá dầu thấp nhờ vào dầu mỏ từ Trung Đông. Ngược lại, công nhân châu Á làm việc trong điều kiện khó khăn và lâu giờ, nhưng chỉ nhận được mức thù lao rất thấp. Mỹ đã thành công trong việc thuyết phục các quốc gia có thặng dư thương mại tiếp tục đầu tư vào Mỹ, duy trì sức mạnh của đồng đô la, kéo dài tình trạng có lợi cho Mỹ.

Tuy nhiên, tình trạng này khó có thể duy trì, vì thâm hụt thương mại sẽ tích lũy theo thời gian. Lý do duy nhất mà nó vẫn tồn tại đến ngày nay là vị thế đồng đô la Mỹ như một đồng tiền dự trữ toàn cầu. Khi các quốc gia xuất khẩu hàng hóa sang Mỹ, họ sẽ tái đầu tư lợi nhuận vào tài sản đô la, duy trì hoạt động của hệ thống này. Nhưng vào một thời điểm nào đó, sự mất cân bằng tích lũy sẽ trở nên quá lớn và sụp đổ, thu nhập thực tế của người Mỹ sẽ giảm mạnh.

Mỹ đã thực hiện nhiều chính sách nhằm duy trì vị thế đồng đô la là đồng tiền dự trữ toàn cầu, trong đó một số chính sách không được biết đến rộng rãi. Quan điểm này hoàn toàn trái ngược với lập trường bề ngoài của tổng thống về thương mại toàn cầu. Tổng thống đã chỉ trích một số quốc gia thao túng việc giảm giá đồng nội tệ, trong khi Mỹ lại thao túng để làm tăng giá trị đồng nội tệ, thậm chí đôi khi sử dụng các biện pháp cực đoan.

Để làm nổi bật mâu thuẫn rõ ràng này, tổng thống gần đây đã cố gắng thuyết phục một số nền kinh tế mới nổi không tạo ra đồng tiền cạnh tranh với đô la Mỹ. Nếu thành công, điều này lẽ ra sẽ làm suy yếu đô la và củng cố đồng nội tệ. Tổng thống có thực sự không muốn điều này không? Sự suy giảm giá trị của đô la sẽ có lợi cho việc phục hồi cơ sở sản xuất. Các biện pháp thuế quan gần đây của tổng thống dường như cũng đang chỉ trích những quốc gia này thao túng giá trị đồng nội tệ để gia tăng xuất khẩu sang Mỹ, điều này trông giống như một loạt các cáo buộc tự mâu thuẫn. Mỹ thực sự muốn những quốc gia này hành động như thế nào? Điều này gần như giống như Mỹ không thể chấp nhận rằng những quốc gia này thực hiện bất kỳ hành động nào. Cần chỉ ra rằng không chỉ riêng tổng thống mà nhiều chính trị gia từ các đảng phái cũng đang cảm thấy bối rối về hướng đi của việc thao túng đồng tiền ở một số quốc gia.

Theo quan điểm này, đồng đô la Mỹ đang đối mặt với một tình huống rất không chắc chắn. Đặc biệt, sự nổi lên của các nền kinh tế mới đang gây ra mối đe dọa ngày càng lớn đối với quyền lực của đồng đô la. Những quốc gia này có thể dần dần từ bỏ đô la như là đồng tiền chính cho thương mại và thanh toán toàn cầu. Do đó, vị thế đồng tiền dự trữ toàn cầu của đô la có thể bị suy yếu vào một thời điểm nào đó, giá dầu, vàng thậm chí cả bitcoin có thể tăng mạnh.

Nếu quan điểm này đúng, chính sách thuế quan mới có thể có tác động đặc biệt phá hoại và nguy hiểm đối với Mỹ. Các nước xuất khẩu sẽ thấy thặng dư thương mại giảm, không còn nhiều vốn đầu tư vào trái phiếu chính phủ Mỹ và các tài sản khác của Mỹ. Họ có thể bắt đầu bán các tài sản hiện có của Mỹ để thúc đẩy tiêu dùng trong nước, bù đắp cho tổn thất từ việc xuất khẩu sang Mỹ. Điều này có thể gây ra khủng hoảng trái phiếu chính phủ Mỹ, làm suy yếu vị thế của đô la.

Quan điểm về dòng vốn

Về sự mất cân bằng thương mại, còn có một quan điểm ít được đề cập mà đáng chú ý. Theo nguyên lý cân bằng thanh toán quốc tế, nếu một quốc gia xuất hiện thâm hụt thương mại, tài khoản vốn của nó ( dòng chảy tài sản tài chính ) chắc chắn sẽ xuất hiện thặng dư tương ứng, và ngược lại. Nhưng rốt cuộc yếu tố nào thúc đẩy yếu tố nào? Có thể là các sản phẩm chất lượng cao của Trung Quốc và các quốc gia khác đã thu hút tiêu dùng của Mỹ, dẫn đến thâm hụt thương mại và từ đó tạo ra thặng dư vốn. Cũng có thể là các nhà đầu tư Trung Quốc muốn vào thị trường Mỹ, dẫn đến thặng dư vốn và từ đó tạo ra thâm hụt thương mại.

Quan điểm này tích cực hơn đối với Hoa Kỳ. Hoa Kỳ sở hữu những công ty hàng đầu thế giới, chú trọng hơn đến lợi nhuận và tỷ suất hoàn vốn cổ phiếu. Văn hóa doanh nghiệp ở Hoa Kỳ cũng coi trọng quản lý tinh hoa hơn là các mối quan hệ cá nhân và bối cảnh. Điều này giúp thu hút nhân tài hàng đầu toàn cầu. Các ông lớn công nghệ Mỹ như Google, Microsoft, Apple, Amazon là những đối tượng được các nhà đầu tư toàn cầu ưa chuộng.

Nhiều nhà đầu tư châu Á cũng mong muốn chuyển vốn đến Mỹ, nơi có hệ thống pháp luật vững mạnh hơn và bảo vệ nhà đầu tư hiệu quả hơn. Do đó, quan điểm của Tổng thống cho rằng các nhà xuất khẩu châu Á luôn thao túng việc đồng tiền bản địa giảm giá có thể là sai lầm, thực tế họ luôn cố gắng ngăn chặn dòng vốn ra nước ngoài. Theo quan điểm này, thặng dư tài khoản vốn khổng lồ của Mỹ dẫn đến thâm hụt thương mại tương ứng. Thâm hụt thương mại kéo dài có thể không phải là vấn đề, mà lại là dấu hiệu của thành công.

Chúng tôi cho rằng, các yếu tố kinh tế này trong việc thúc đẩy đồng đô la trở thành đồng tiền dự trữ toàn cầu quan trọng hơn chính sách đối ngoại của Mỹ. Ngay cả khi các loại tiền tệ pháp định khác khó có thể thách thức vị thế của đồng đô la, vàng vẫn có thể tạo thành sự cạnh tranh. Các nhà chức trách Mỹ có thể vẫn cần phải thực hiện một số biện pháp để kiềm chế vàng. Họ hy vọng thương mại toàn cầu được thực hiện bằng đô la không phải chỉ để bảo vệ giá trị của đồng đô la, mà là để kiểm soát khả năng quản lý các vấn đề toàn cầu, tăng cường quyền lực ngăn chặn thanh toán và đóng băng tài sản.

Nếu đồng ý với quan điểm này, thì ngay cả khi chính sách thuế quan có hại, cũng sẽ không ngay lập tức tiêu diệt vị thế đồng đô la như một đồng tiền dự trữ. Điều này vẫn có thể gây tổn hại cho các doanh nghiệp Mỹ và làm yếu đi nền kinh tế, nhưng sự bá quyền của đồng đô la có thể kéo dài trong một thời gian.

Kết luận

Kinh tế toàn cầu cực kỳ phức tạp. Thâm hụt thương mại và thặng dư tài khoản vốn tương tác lẫn nhau, động lực tác động đồng thời theo cả hai hướng. Đối với Hoa Kỳ, cả hai yếu tố này đều rất quan trọng. Quan điểm của Tổng thống về một số vấn đề thương mại cũng có lý do nhất định, điều này phần nào giải thích tại sao một số chính trị gia lại có vẻ mâu thuẫn khi nói đến thao túng tiền tệ.

Mặc dù vậy, chúng tôi cho rằng quan điểm thương mại của tổng thống phần lớn là vô hiệu. Thuế quan về bản chất là một loại thuế đối với người dân Mỹ, sẽ làm suy yếu nền kinh tế Mỹ. Tầng lớp trung lưu Mỹ có thể là những người thất bại tương đối trong toàn cầu hóa, nhưng điều đó không có nghĩa là đảo ngược toàn cầu hóa sẽ khiến họ trở thành người chiến thắng.

Tất nhiên, cũng có thuyết âm mưu cho rằng, tổng thống tuyên bố thuế quan là để cố ý gây ra sự sụp đổ kinh tế, buộc các nhà đầu tư mua trái phiếu Mỹ để giảm lợi suất, từ đó tái tài trợ cho nợ công Mỹ với lãi suất thấp hơn. Chúng tôi cho rằng khả năng này không cao. Giải thích đơn giản nhất thường là tốt nhất - tổng thống chỉ đơn thuần ưa thích chính sách thuế quan.